BİNA OTOMASYONU ANA SENARYOSU
Bina servisleri olarak tanımlanan tüm enerji üreten ve
tüketen sistemler,bina işletiminde Enerji sürekliliğini konfor şartlarını
sağlayarak sürdürmek ve hedeflenen enerji tüketimi
Seviyesini sağlayabilmek için burada tanımlanan senaryolara
göre Bina Servislerinin kontrol edilmesi yerine getirilecektir.
1. GENEL
A. Binanın Fonksiyonları
……….Binası
toplam……..m2 üzerine kurulmuş olup ………..amaçlı olarak kullanılacaktır.
B. Binanın bulunduğu yerleşim ……..bölgesi………..şehrinde olup
yaz ve kış dış ortam sıcaklık ve nem değerleri,en yüksek ve en düşük değerleri
aşağıdaki gibidir.
Yaz x1 C y1
% rH
Kış x2 C y2
%rH
C. Bina Ortak
Mahaller sıcaklık ve nem değerleri aşağıdaki gibi olmalıdır
Yaz
x1 C y1 % rH
Kış x2 C y2
%rH
D. Ofis / Oda Mahaller sıcaklık ve nem değerleri
aşağıdaki gibi olmalıdır
Yaz x1 C y1
% rH
Kış x2 C y2
%rH
2.Binada Kullanılan Sistemler
A.Mekanik Sistemler
B. Aydınlatma
C. Asansörler
D. Elektrik Güç
E. Yangın
F. Alçak Gerilim
G. Haberleşme
H. Güvenlik (
CCTV,Access)
2. A
Mekanik Sistemler
A.01 Kazanlar
Binaya ısıl enerji
vermek üzere doğal gaz kazanları kullanılmıştır.Kazan 1 aynı zamanda bina
domestik sıcak su ihtiyacını karşılmaktadır.Kazan panelleri kapalı çevrim
altında çalışmaktadır,ancak Bina Otomasyon Sistemi Kazanlara Start / Stop
kumandası
Verebilmeli istendiği takdirde Modbus/Bacnet gibi açık sistem
protokolleri ya da doğrudan bağlantı ile bu işlem sağlanabilmelidir.İşveren
isterse Bina Otomasyon Sistemi Açık Sistem Protokolü ile İnteroperable /
Interchangeable (Karşılıklı İşletim / Değişim ) operasyona girebilmelidir,Sıcak
su gidiş ve dönüş değerleri ile pompaların çalışma durumları izlenmeli,kayıt
edilmedir.Oluşan Alarmlar Operatör Terminaline aktarılarak aynı zamanda kayıt
altına alınmalı,oluşan arızaya müdahale süresi kayıt edilmelidir.Kazan
çalışmasının Optimum start özelliği kullanması eğer panel iç programında yoksa
Bina Otomasyonu Operatör yazılımınca gerçekleştirilmelidir.
Kazanlar sıralı ve
döner ( rotary) kontrol mantığı ile çalışmalıdır.Kazan’a start komutu
verilmeden önce Otomatik vanaların tam açtığı,ısıtma pompalarının çalıştığı
bilgileri Bina otomasyonu sistemince teyid edilmelidir.Bu çalışma Zaman /
Optimum Start / Donma Koruma çalışmalarında da uygulanmalıdır.
A.02 Kullanım
Sıcak Su Kontrolü
Binada kullanılan
sıcak su için kazan çıkışında bulunan eşanjörlerin üzerinde bulunan
Otomatik vanalar
Kazan panelinden kumanda almaktadır,ancak Eşanjör primer ve sekonder hatlarındaki giriş/çıkış
gidiş/dönüş sıcaklıkları ile eşanjör pompaları izlenmeli
Sıcaklıklar,arızalar ve çalışma durumları kayıt altına
alınmalı olası arızalara karşı alarmlar operatör terminaline gönderilmelidir.
NORMAL
ÇALIŞMA
Isıtma kazanları yüklenicisi tarafından verilen kazan
kontrol ünitesi, bünyesinde bulunan bütün kontrol noktalarını test ederek kazan
veya kazanları BMS’de onayladıysa devreye alınır.
Kazan kontrol ünitesinin kendi alarm devrelerinden bağımsız
olarak, BMS’de kazan çıkış sıcaklıkları, ısıtma sistemi basıncı, kazan
çıkışlarındaki 2 Yollu vana pozisyonları bilgisini alır. BMS tarafından
öngörülen değerlerden bir sapma olduğu takdirde, BMS o kazanı veya kazanları
devre dışı bırakır ve bir alarm üretir.
B – ZON POMPALARI
Tesiste 3 adet ısıtma zonu bulunmaktadır:
a.
Klima santralları devresi
b.
Fan-coil eşanjörleri devresi
c.
Kullanma sıcak su eşanjörleri devresi
Her zonda ferkans konvertörlü 2 asıl, 1 yedek pompa grubu
bulunmaktadır. Frekans konvertörleri, kendi bünyelerindeki diferansiyel basınç
hissedicileri vasıtasıyla, basıncı sabit tutacak şekilde, her zonda sirküle
eden su miktarını ayarlarlar. Pompaların rotasyonunu sistem kendi içerisinde
yapmaktadır.
BMS, frekans konvertörüne çalış kumandası verir frekans
konvertörlerinin durumu ve arıza bilgileri BMS’e taşınır.
FAN-COIL EŞANJÖR
KONTROLU
1)
BMS, Fan-coil sistemi sekonder pompaları frekans
konvertörüne zaman programına göre start verir. Frekans konvertörü de, kendi
bünyesindeki diferansiyel basınç hissedicisi vasıtasıyla, basıncı sabit tutacak
şekilde, fan coil sekonder devresinde sirküle eden su miktarını ayarlar.
2)
Eşanjörlerin girişi üzerinde bulunan motorlu
vanalar, eşanjör çıkışındaki sıcaklık hissedicisinden gelen değerlere göre,
sekonder devre su sıcaklığını, BMS tarafından set edilen değerde tutar.
D – KULLANMA SICAK SU EŞANJÖR KONTROLU
1)
BMS
sistemi, sıcak su eşanjörleri sekonder
devre asıl pompasına, zaman programına göre start verir. Pompaların A-O-M
şalterinin OTO pozisyonunda olması gerekmektedir.
2)
Asıl
pompa arızalandığı takdirde BMS yedek pompayı otomatik olarak devreye alır.
3)
Eşanjörlerin
girişi üzerinde bulunan motorlu vanalar, eşanjör çıkışındaki sıcaklık
hissedicisinden gelen değerlere göre, sekonder devre su sıcaklığını, BMS
tarafından set edilen değerde tutar.
4)
Kullanma
sıcak su sirkülasyon asıl pompasına, BMS, zaman programına göre start verir.
Pompaların A-O-M şalterinin OTO pozisyonunda olması gerekmektedir.
5)
Asıl
sirkülasyon pompası arızalandığı takdirde BMS, yedek sirkülasyon pompasını
otomatik olarak devreye alacaktır.
İZLEME
1)
Kazan
çıkış suyu sıcaklıkları.
2)
Kazan
çıkışı 2 Yollu vana, açık kapalı durum bilgileri.
3)
Isıtma
primer devresi basınç bilgisi.
4)
Kazan
kontrol paneli çalışma ve arıza bilgisi.
5)
Kazan
şönt pompa çalışma ve arıza bilgisi.
6)
Primer
devre zon sirkülasyon pompaları frekans konvertörleri çalışma ve arıza bilgisi.
7)
Primer
devre zon sıcaklık bilgileri.
8)
Primer
devre zonları dönüş su sıcaklık bilgisi.
9)
Fan coil
devresi, sekonder devre su sıcaklık bilgisi.
10)
Fan coil
devresi, sekonder devresi sirkülasyon pompaları frekans konvertörleri çalışma
ve arıza bilgisi
11)
Kullanma
sıcak su devresi, sekonder devre pompaları A-O-M şalteri, OTO, MANUEL-ON,
MANUEL-OFF bilgileri.
12)
Kullanma
sıcak su devresi, sekonder devre pompaları durum ve arıza bilgileri.
13)
Kullanma
sıcak su devresi, sekonder devre su
sıcaklık bilgisi.
14)
Kullanma
sıcak su sirkülasyon pompaları A-O-M şalteri, OTO, MANUEL-ON, MANUEL-OFF
bilgileri.
15)
Kullanma
sıcak su sirkülasyon pompaları durum ve arıza bilgileri.
A.03 CHİLLER KONTROLÜ
Bina Otomasyonu
sistemine bağlı cihazların her biri çalışma senaryolarına göre tamamen otomatik
olarak çalışmalıdır. Operatör cihazların çalışma, bakım ve tatil zamanlarını
girdiğinde sistemler çalışması gereken zamanlarda çalışmalı, bakım zamanı
geldiğinde operatörü uyarmalıdır. Binanın Otel/Residans oluşundan dolayı
sürekli ısıtma ve soğutma sistemi devrede kalmak durumundadır. Yine binada
ısıya hassas cihazlar olduğundan soğutma sisteminde su sıcaklığının
yükselmemesi gerekmektedir. Soğutma sisteminde chillerler ve soğutma kuleleri
çalışmadan önce su giriş ve çıkış vanaları otomatik olarak açılmalıdır. Chiller
pompaları çalıştıktan sonra çalıştırılmalıdır.Sistemde ihtiyaç oldukça chiller,
kule ve pompalar aynı şekilde vanalar açıldıktan sonra sıralı devreye
alınmalıdır. Chillerler, soğutma kuleleri, kule fanları, sirkülasyon pompaları
v.b.( aynı görevi yapan ve yedekli ) cihazlar rotasyonlu olarak
çalıştırılmalıdır. Chillerlerde, master (ilk devreye giren LEAD görevi yapan
cihaz )belirli aralıklarda değişmelidir. Çalışan cihaz arızalandığında sistem
onu durdurup yedeğini otomatik çalıştırmalıdır. Arızalanan cihazın arıza bilgileri
yazdırılırken, flaş alarmla ve/ya anonsla operatör uyarılmalıdır.
A – NORMAL ÇALIŞMA
Soğutma gruplarına ,BMS zaman programına, yük atma
programına veya operatör isteğine bağlı olarak devreye gir komutu vermelidir.
Soğutma grupları yüklenicisi tarafından verilen chiller
kontrol ünitesi, soğutma sisteminde ve chiller’de bulunan bütün gerekli kontrol
noktalarını test ederek ve chiller veya chiller’leri devreye almalıdır.
Chiller kontrol ünitesinin kendi alarm devrelerinden
bağımsız olarak, BMS’de chiller çıkış suyu sıcaklıklarını, soğutma sistemi
basıncını, chiller çıkışlarında 2 yollu vana pozisyon bilgilerini ve chiller
giriş çıkışları arasındaki basınç fark bilgilerini almalıdır.
BMS tarafından öngörülen değerlerden bir sapma olduğu
takdirde, o chiller veya chiller’leri devre dışı bırakır ve bir alarm üretir.
B – CHILLER ANA POMPALARI
Chiller kontrol ünitesinin, arızalanan chillerin pompası
yerine diğer bir pompayı seçme özelliği olmayacağı için, BMS soğutma sistemini
aşağıdaki şekilde devreye almalıdır.
2)
BMS chiller kontrol ünitesine start vermeli.
3)
Chiller kontrol ünitesi, chiller girişindeki 2 Yollu
vanayı açmalı.
4)
BMS devreye giren chiller’le ilgili pompalardan birini
seçer ve devreye almalıdır.
5)
“Self check”lerini tamamlayan chiller devreye
girmelidir.
C – ZON POMPALARI
Tesiste ? adet soğutma zonu bulunmaktadır. Her zonda
frekans konvertörlü 2 asıl, 1 yedek pompa grubu bulunmaktadır. Pompa panosunda
bulunan Frekans konvertörleri kendi bünyelerindeki diferansiyel basınç
hissedicileri vasıtasıyla, basıncı sabit tutacak şekilde, her zonda sirküle
eden su miktarını ayarlayacaklardır. Arızalanan pompanın değişimini konverter
sistemi kendi içerisinde gerçekleştirmelidir.
BMS, frekans konvertör
panosuna çalışma ihtiyacı olduğu durumlarda çalışma kumandası vermeli, Frekans
konvertörlerinin durum ve arıza bilgileri BMS’e iletilmelidir.
D – İZLEME
6)
Chiller
çıkış suyu sıcaklıkları.
7)
Chiller
çıkışı 2 yollu vana açık/kapalı durumu bilgileri.
8)
Soğutma
devresi basınç bilgisi.
9)
Chiller
giriş çıkışları arasındaki basınç fark bilgileri.
10)
Chiller
kontrol ünitesi çalışma ve arıza bilgileri.
11)
Soğutma
zonları dönüş suyu sıcaklık bilgisi.
12)
Zon
pompaları frekans konvertörleri çalışma ve arıza bilgisi.
A.04 Taze Hava Klima
santralleri
Binada taze hava ihtiyacını karşılamak üzere,Taze Hava Klima
Santralleri bulunmaktadır.
Ortak hacimlerde bulunan sıcaklık ve nem kombine sensörleri
ile üfleme havası kanalında bulunan sıcaklık ve nem kombine sensörleri izlenmeli ansal değerler dakikada
Bir kayıt edilmelidir.Taze hava klima cihazında bulunan
ısıtıcı ve soğutucu serpantinlere kumanda eden Otomatik Vana
Servomotorları,üfleme havası sıcaklık set değerine göre oransal kumanda
edilmelidir.Bazı durumlarda Mahal sıcaklık değeri ile Reset kontrol imkanı
Otomasyon yazılımında bulunmalıdır.Reset kontrol yani Oransal + Integral
kontrol büyük mahallerde ısıl konfor şartlarının temininde yakın kontrol
olanağı sunmaktadır.Taze hava girişinde bulunan Filitre üzerine takılan Hava
Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı ile ( 0-500 Pa) filitre kirlilik ikazı hem MCC
panosu üzerinde görülmeli hem Operatör Terminali ( PC Ekranı ) üzerinde yanıp
sönen görsel ikaz ile izlenmeli,kayıt edilerek filitre değiştirilene kadar
geçen süre kayıt altına alınmalıdır.Fan kayış kontrolü için fan hücresi üzerine
takılan Hava Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı (50-1000 Pa) ından gelen durum
bilgisi oluşan Kayış Kopması nı gerek MCC panosuna gerekse Operatör Terminali
Ekranına Alarm bilgisi olarak iletmeli,Fan motorunun boşta dönmesi
engellenmelidir.Damper Taze Hava Girişine takılacak Sviç ile Damper Kanadı
Bilgisi alınmalıdır.Damper Kanadı Açık / Kapalı bilgisi hem MCC panosunda hem
Operatör Terminali Ekranına Alarm bilgisi olarak iletmelidir.
Santral Çalışma senaryosu :
Otomasyon Sistem yazılımının öngördüğü ( Optimum Start /
Time Start / Frost Start ) yada Operatör Manuel Start ( PC Ekranından ) Çalış
komutu saha paneline gelince
Saha paneli önce Yaz veya Kış durumuna göre Isıtma veya
Soğutma Vanalarını tam açar,Pompayı çalıştırır,Otomatik Vana Servomotorlarından
gelen Yüzdesel Açık AI bilgisini ve ilgili pompa çalışıyor teyit bilgisini DI
olarak aldıktan sonra kendisine iletişim ağı ile bağlı DO Modülüne sinyal
verir.Çalış komut sinyali gelen I/O modülü MCC Panosundaki Taze Hava Damperi
rölesini çektirir,ancak bu sinyali vermeden önce Saha Paneli İşlemcisi Taze
Hava Damperi Kanat bilgisini alır,eğer kapalı ise AÇ Komutunu I/O modülüne
verir.Saha Paneli işlemcisi,Kanat açık bilgisini alınca Fan rölesine kumanda
vermek üzere ilgili I/O modülüne sinyal verir.Fan rölesi çeker,Fan rölesi
yardımcı kontağından Çalışıyor Durum Bilgisi I/O DI modülüne gelir,Fan hücresi üzerinde
bulunan Hava Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı’ndan gelen Fan Basınçlandırma
Bilgisi Fan’ın sağlıklı çalıştığı bilgisini teyit ederek Saha Paneline
iletir.Üfleme kanalında bulunan Sıcaklık Sensörü Limit Set değeri ile ansal
değeri mukayese ederek
Saha Paneli İşlemcisi Oransal Vana Servomotorunu konumlandırır.Yaz şartlandırmasında Soğutucu
Vana,Kış Şartlandırmasında Isıtıcı Vana Konumlandırılır.
Set değerine göre Yaz Şartlarında Saha Paneli DA sinyal
vererek yani ortam sıcaklığı artmış ise Soğutucu Vana Sinyali artacak
şekilde,Kış şartlarında RA sinyal vererek yani Ortam sıcaklığı düşmüş ise
Isıtıcı Sinyali artacak şekilde sinyal üreten AO modülleri sürmelidir.
ORANSAL KONTROL ve OFFSET
ŞEKİL -1
Oransal kontrol,kontrol elemanında sürekli değişken çıkış bulunmasını gerektirir.Kontrol sistemi oluşan hata sinyaline oransal olan bir çıkış üretir,hata sinyali set değeri ile kontrol edilen değişken arasındaki farktır.Sistemdeki yüke uygun bir çıkış verebilmesi için,set değeri ile,kontrol edilen değişken arasında bir offset olmalıdır.
Oransal kontrol,kontrol elemanında sürekli değişken çıkış bulunmasını gerektirir.Kontrol sistemi oluşan hata sinyaline oransal olan bir çıkış üretir,hata sinyali set değeri ile kontrol edilen değişken arasındaki farktır.Sistemdeki yüke uygun bir çıkış verebilmesi için,set değeri ile,kontrol edilen değişken arasında bir offset olmalıdır.
Şekil 1 Oransal kontrol elemanının bir ısıtma sistemindeki
çıkışını göstermektedir.
Giriş set değerinden aşağı doğru düştükçe kontrol çıkışı 0 dan 100% e doğru artış gösterir.
Giriş set değerinden aşağı doğru düştükçe kontrol çıkışı 0 dan 100% e doğru artış gösterir.
Kalıcı durum (Steady State ) şartlarında kontrol noktasının
eşitlik değeri,set değerinin altında kalır,bu offset yükü artıracaktır,yani
soğuk havada ısıtma yükü daha büyük olacaktır.Soğutma sistemlerinde eşitlik
noktası değeri set noktasının üzerinde olacaktır.Oransal bant,kontrol edilen
büyüklüğe bağlı fiziksel büyüklükler cinsinden ifade edilebilir, yani 0C,%RH,paskal veya kontrol
elemanının skalasının yüzdesel değeri olarak.Örnegin kontrol cihazı skalası 0-100 C ,oransal bant genişliği
25K ise,oransal band %25 dir.Kazanç ise oransal bandın ters bölüntüsüne
eşittir,yani Oransal bant %25 ,kazanç olarak 100/25= 4 dür
Donma Çalışması
Kış şartlarında Taze Hava Klima Santrali çalışmıyor ise
örneğin Gece Şartlarında,Taze Hava damperi muhakkak kapalı olmalıdır,Damper
Kanat Sviç’i bu yüzden çok gereklidir.
Donma durumu genel olarak santral içerisinde ısıtıcı
serpantin yüzey ısısının 5 C
a düşmesi halinde bir DI bilgisi olarak DI I/O modülüne iletilir,bu bilgi Saha
Paneli İşlemcisi tarafından Operatör Terminaline Alarm Bilgisi olarak
gönderilemelidir.Aynı anda hemen DO I/O modülüne çıkış vererek ilgisi Isıtıcı
Sirkülasyon Pompası çalıştırılmalı,Kazan’a start komutu verilmelidir.Taze Hava
Klima Santrali Fanı Donma Durumu geçtikten sonra devreye alınabilir,Donma alarm
şartlarında Dış Hava Damperi Kapalı / Fan Stop konumu teyit alınmalıdır.
A.05 Karışım Havalı
Klima santralleri
Binada Şartlandırılmış hava ihtiyacını karşılamak
üzere,Karışım Havalı Klima Santralleri bulunmaktadır.Taze Hava,dönüş havası
sıcaklık ve nem kombine sensörleri ile üfleme havası kanalında bulunan sıcaklık
ve nem kombine sensörleri izlenmeli
ansal değerler dakikada bir kayıt edilmelidir.Karışım havalı klima cihazında
bulunan ısıtıcı ve soğutucu serpantinlere kumanda eden Otomatik Vana
Servomotorları,dönüş havası sıcaklık set değerine göre oransal kumanda
edilmelidir.Bazı durumlarda Üfleme sıcaklık değeri ile Reset kontrol imkanı
Otomasyon yazılımında bulunmalıdır.Reset kontrol yani Oransal + Integral
kontrol büyük mahallerde ısıl konfor şartlarının temininde yakın kontrol
olanağı sunmaktadır.Karışım Havası Hücresi sonrasındabulunan Filitre Hücresi
üzerine takılan Hava Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı ile ( 0-500 Pa) filitre
kirlilik ikazı hem MCC panosu üzerinde görülmeli hem Operatör Terminali ( PC
Ekranı ) üzerinde yanıp sönen görsel ikaz ile izlenmeli,kayıt edilerek filitre
değiştirilene kadar geçen süre kayıt altına alınmalıdır.Fan kayış kontrolü için
fan hücresi üzerine takılan Hava Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı (50-1000 Pa)
ından gelen durum bilgisi oluşan Kayış Kopması nı gerek MCC panosuna gerekse
Operatör Terminali Ekranına Alarm bilgisi olarak iletmeli,Fan motorunun boşta
dönmesi engellenmelidir.Taze/Egzost/Karışım Damper Kanatlarına takılacak
Sviçler ile Damper Kanadı Bilgileri alınmalıdır.Damper Kanadı Açık / Kapalı
bilgileri hem MCC panosunda hem Operatör Terminali Ekranına Alarm bilgisi
olarak iletilmelidir.
Santral Çalışma senaryosu :
Otomasyon Sistem yazılımının öngördüğü ( Optimum Start /
Time Start / Frost Start ) yada Operatör Manuel Start ( PC Ekranından ) Çalış
komutu saha paneline gelince
Saha paneli önce Yaz veya Kış durumuna göre Isıtma veya
Soğutma Vanalarını tam açar,Pompayı çalıştırır,Otomatik Vana Servomotorlarından
gelen Yüzdesel Açık AI bilgisini ve ilgili pompa çalışıyor teyit bilgisini DI
olarak aldıktan sonra kendisine iletişim ağı ile bağlı DO Modülüne sinyal
verir.Çalış komut sinyali gelen I/O modülü damper servomotorlarından kanat
bilgisi ve geri besleme sinyallerini alır,eğer Taze hava Damperi Minimum Açık
Pozisyonunda,Egzost ve Karışımkapalı ise AÇ Komutunu I/O modülüne verir.Saha
Paneli işlemcisi,Egzost ve Karışım Damperleri Kanat açık bilgisini alınca Fan
rölesine kumanda vermek üzere ilgili I/O modülüne sinyal verir.Fan rölesi
çeker,Fan rölesi yardımcı kontağından Çalışıyor Durum Bilgisi I/O DI modülüne gelir,Fan hücresi üzerinde
bulunan Hava Tip Diferansiyel Basınç Anahtarı’ndan gelen Fan Basınçlandırma
Bilgisi Fan’ın sağlıklı çalıştığı bilgisini teyit ederek Saha Paneline iletir.Dönüş
kanalında bulunan Sıcaklık Sensörü Limit Set değeri ile ansal değeri mukayese
ederek Saha Paneli İşlemcisi Oransal Vana Servomotorunu konumlandırır.Yaz şartlandırmasında Soğutucu
Vana,Kış Şartlandırmasında Isıtıcı Vana Konumlandırılır.
Set değerine göre Yaz Şartlarında Saha Paneli DA sinyal
vererek yani ortam sıcaklığı artmış ise Soğutucu Vana Sinyali artacak
şekilde,Kış şartlarında RA sinyal vererek yani Ortam sıcaklığı düşmüş ise
Isıtıcı Sinyali artacak şekilde sinyal üreten AO modülleri sürmelidir.Mevsim
geçişlerinde Entalpy kontrolü yapmak üzere,Dış hava sayılacak pozisyonda Taze
hava girişine takılmış kombine sensörler ile Egzost Havası kanalında takılı
kombine sensörler Entalpy kıyaslaması yaparak Dış Hava daki enerjiden Binanın
yaralanmasını sağlayacak şekilde Karışım Hücresi çıkış sıcaklığını kontrol
eder.Bunun için Karışım Hücresinde kombine Sıcaklık ve Nem sensörü
bulunmalıdır.Yaz Şartlarında ,Dış Hava ,Dönüş Havası sıcaklığından Yüksek ise
taze Hava damperi Minimum açıklığa sürülmelidir,Dış hava sıcaklığı Dönüş
havasından düşük ise Karışım Damperi açılmalı,Egzost havası damperi
kısılmalıdır.Bu çalışma Ekonomizer çalışma olarakda adlandırılır.
Gece Yazın Dış hava sıcaklığı mahal sıcaklığından 3 C daha düşük ise sistem Night
Purge yani Gece Yıkama moduna otomatik olarak geçmeli,Taze hava Damperi Tam
Açık,Karışım Tam Kapalı,Egzost Tam açık konuma getirilmelidir.Gece Yıkaması
esnasında Soğutucu Vana Tam Kapalı olmalıdır.
ISITMA –SOĞUTMA VANA KONTROLÜ
1)
Bu klima
santralleri mahallere şartlandırılmış primer hava sağlamaktadır. Mahallerin
şartlandırılması fan coil sistemi ile sağlanmaktadır. Mahal setleri belirli
aralıklarda mahal kullanıcısı veya operatör tarafından değiştirebilir. Fan coil
lerin bulunduğu alanlara hitap eden klima santrallerinin vana kontrolleri
üfleme sıcaklığına göre yapılacaktır.
2)
Kış aylarında mahal set ortalaması 21C seviyelerindedir. Enerji
tasarrufu için klima santrali bu sıcaklıkta şartlandırılmış hava gönderecek
şekilde ısıtıcı sepantinini oransal ayarlar. Üfleme set sıcaklığı operatör
tarafından değiştirilebilir ve operatör kış şartlarına uygun set vermelidir.
Sistem dönüş havasından mahallerin ortalama sıcaklığını takip eder.Dönüş havası
ile mahal kış şartları seti arasında fark var ise üfleme seti farkı kapatacak
yönde bir iki derece otomatik çekilerek fan coil sistemini destekler.
3)
Yaz aylarında mahal set ortalaması 25C seviyelerindedir. Enerji
tasarrufu için klima santrali bu sıcaklıkta şartlandırılmış hava gönderecek
şekilde soğutucu bataryasını oransal ayarlar. Sistem üfleme sıcaklığını üfleme
set değerinde tutacak şekilde soğutucu vanasına kumanda eder. Operatör üfleme
set değerini değiştirebilir. Seçilen değerle dönüş havası sıcaklığı
karşılaştırılır, dönüş havası ile mahal seti arasında fark var ise üfleme seti
farkı kapatacak yönde bir iki derece
otomatik çekilerek fan coil sistemini destekleyebilir.
Geçiş mevsimlerinde mahal ortalaması 21C ile 25C arasındadır. Bu mevsimlerde
genellikle ısıtma veya soğutma ihtiyacı olmayacaktır.Klima santrali üfleme
sıcaklığının set aralığı genişletilerek enerji tasarrufu yapılmalıdır. Bu
sıcaklıkların altına veya üzerine çıkıldığında ısıtıcı veya soğutucu batarya
vanaları kumanda edilir.
KLİMA SİSTEMİ FAN MOTORLARININ ÇALIŞMASI
1)
Klima sistemi vantilatör ve aspiratör fan motoru MCC
panolarında, sistemin çalışma modunu belirlemek, test ve acil durumlarda
kapatabilmek için, A-O-M şalterleri (OTO-MANUEL OFF-MANUEL ON) kullanılmalıdır.
2)
MCC panosunda A-O-M şalteri OTO pozisyonu BMS (Bina
Otomasyon Sistemi) tarafından izlenmelidir. OTO pozisyonundan çıktığında BMS
operatörü uyarır. Vantilatör ve aspiratör fanları üzerindeki fark basınç
anahtarına bakarak fanda basınç var ise MANUEL-ÇALIŞIYOR (Fan motoru MCC
Üzerinden Manuel Çalıştırılmış), Fan üzerinde fark basınç yok ise MANUEL-OFF
(Fan motoru MCC üzerinden OFF konuma alınmış) olduğunu belirtmelidir.
3)
A-O-M pako şalter OTO konumunda ise sistem zaman programına
bağlı BMS tarafından veya sistem bilgisayarı sayesinde operatör tarafından
çalıştırılabilmelidir.
4)
Klima santrali BMS tarafından veya manuel olarak (MCC
panosu veya sistem bilgisayarından) çalıştırılırsa ilk olarak klima sistemi
taze have emiş ve egzost havası atış damperleri açılmalıdır. Damper tam açık
bilgisi, damper üzerine monte edilmiş bir sviç vasıtasıyla BMS tarafından
algılanmalıdır. Sistem ilk olarak aspiratör fan motoruna ve daha sonra vantilatör
fan motoruna start vermelidir. Damper tam açıldı bilgisi BMS’ e ulaşmaz ise BMS
fan motorlarını çalıştırmamalı, alarm vererek operatörü uyarmalıdır.
5)
Vantilatör, egzost fanla interloklu çalışmasına rağmen,
istenirse cihazların bağımsız olarak tek tek çalıştırılıp durdurulması operatör
tarafından bilgisayar ekranından da yapılabilmelidir.
6)
Klima santralinin iler ki yıllar içinde hangi günler,
hangi saatler arası çalışacağı, hangi saatler arası devre dışı kalacağı (Tatil
programı), BMS üzerinden zaman programları vasıtasıyla operatör tarafından
düzenlenmelidir.
7)
Klima santralleri fan bakımları için klima santrali fan
hücresi üzerindeki bakım anahtarından kapatıldığında BMS durumu sisteme arıza
ikazı olarak kaydetmelidir.
8)
Vantilatör ve aspiratör MCC panolarındaki termik
bilgileri takip edilerek arıza durumunda alarm ile operatör uyarılmalıdır.
A 0.6 VAV Sistemi
Bina Otomasyonu sistemi VAV klima sisteminin çalışmasını bir
kaç modda gerçekleştirmektedir. Sabah çalışma saati gelen klima santrali damper
testi yaparak çalışmaya başlayacaktır. Bu sırada ofis odalarından ölçülen
sıcaklıklara bakılarak kış mevsimi ise ve sıcaklık değeri set sıcaklığından
düşükse hızlı ısıtma modu uygulanacaktır. Bu mod da klima ısıtıcı serpantin
vanası ve VAV kutuları damperleri açıldıktan sonra Klima santrali Damperleri Tam karışım yapacak
pozisyona geçmelidir. Ortam sıcaklığı en düşük set sıcaklığına ulaştığında
normal çalışma moduna geçilecektir.
Normal mod da klima santrali serpantin vanaları, üfleme
sıcaklığını belirlenmiş olan set sıcaklığında tutacak şekilde kontrol edilmelidir.
Bu üfleme havası sıcaklık değeri VAV Santralinin beslediği, ısı yükü en fazla
olan mahali soğutabilecek değerlerde ( 13....18oC) olmalıdır. VAV
uygulamasında mahallerdeki VAV ünitelerine santralden giren besleme hava
sıcaklığı sabit olmalıdır. VAV kutusundan odaya verilen hava miktarı ve
sıcaklığı oda’dan odaya değişiklik
gösterebilir. Bunu sağlamak üzere VAV kutusu üzerinde hava miktarını ölçen
ıstavroz probe, hava miktarını ayarlayan damper ve geçen havayı ısıtacak sulu
veya elektrikli ısıtıcı vardır. VAV üzerinden odaya giren hava sıcaklıklığı ve
debi miktarındaki değişim oda kullanıcısının istediği sıcaklık değeri ile
odadan ölçülen sıcaklık değeri arasındaki ilişkiye bağlı olmaktadır. Böylece
her kullanıcının isteğine bağlı konfor şartları sağlanırken enerji tasarrufu
sağlanabilmektedir. Her odaya gidecek olan hava miktarının minimum ve maksimum
değerleri belirlenmiş olmalıdır. Odadaki insan sayısı, ısı yükü, kayıplar,
giriş çıkış basınçları v.b. kriterler minimum ve maksimum hava miktarlarını
belirlemektedir. Minimum hava miktarının belirlenmesinde öncelikli faktör
içerisindeki gerekli olan temiz hava oranıdır. Bu oranların toplamı klima
santralinin her şartta taze hava kanalından alacağı temiz hava oranını
belirlemektedir.
VAV ünitesinin
kontrolünde otomasyon sistemi oda sıcaklığını ve debi miktarını sürekli takip
eder. Mahal sıcaklığı set sıcaklığına eşit olduğu durumda VAV damperi o anki
ısı yüküne göre gerekli hava miktarını mahale gönderir. Oda şartlarında değişme
olup mahal sıcaklığında artma eğilimi göstermeye başladığında odaya giren hava
miktarı bu değişimi karşılayacak oranda artar. Bu debi oranının belirlenmesinde
sıcaklık artış hızı ve oranı etkilidir, PID (Proportional +Integral+Derivative)
kontrol yapılır. Klima santralinden gelen üfleme set sıcaklığındaki, oda
sıcaklığına göre soğuk havanın miktarını arttırmak soğutma yapacaktır. Oda
sıcaklığındaki artma eğilimi engellendiğinde sistem yeni denge noktasına
ulaşmış olur. Bu noktada odaya giren hava miktarı sıcaklık artışı olmadan
önceki miktara göre fazladır. Otomasyon sistemi bu dengeyi odaya giren hava
miktarını azaltma isteğiyle sürekli yoklar ve hava miktarını minimuma çekmeye
çalışır. Ortamın ısısını arttıran faktörler azaldıkca debi minumum debiye
yaklaşır. Oda sıcaklığındaki azalma devam ettikce VAV kutusu damperi minimum
debiyi sağlayacak şekilde kontrol edilir. Bu sırada odadaki ısı yükleri odanın
ısınmasına yeterli olmuyor ise oda sıcaklığının düşüş hızı ve düşme miktarı
değişecektir. Otomasyon sistemi oda sıcaklığını set sıcaklığında tutmak için
VAV ünitesinin ısıtıcı vanasını açmaya başlayacaktır. Bu durumda odaya giren
hava sıcaklığı odadaki havanın sıcaklığından yüksek olacak ve sıcaklık düşmesi
engellenecektir. Otomasyon sistemi ısı değişimine bağlı ısıtıcıyı kapatma
eğiliminde çalışır ve dengeyi minimum havada minimum enerji harcanan noktada
yakalar. Bu bahsedilen olaylar yavaş ve zamana yayılmış şekilde gerçekleşir ve
oda kullanıcısı tarafından fark edilmez. Bu süreç içerisinde mahal’e giren hava
miktarı ve ısısı çeşitli değerlerde dengeye gelmektedir. Böylece oda
kullanıcısının istediği sıcaklık ve temiz hava sağlanmış olur. Ve maksimum
enerji tasarrufu yapılırken maksimum konfor elde edilir.
VAV klima sisteminde VAV kutuları ile VAV klima santrali
koordinasyonlu çalışmaktadır. Bu düzeni sağlayan otomasyon sistemidir. Yukarıda
bir odanın konforunun sağlanması için yapılan işlemler otomasyon sistemi
kontrol panelleri tarafından bütün odalarda oda kullanıcılarının konfor
istekleri doğrultusunda yapılır. Konfor şartları farklılık gösterdiğinden
kullanıcılar 18Co ila 27Co arasında çeşitli ısı değerleri
talep etmektedirler. Bu istekler doğrultusunda VAV üniteleri damper
pozisyonları çeşitli noktalarda dengeyi yakalamış olacak veya bir kısmı denge
noktasına ulaşmaya çalışacaktır. Bu durumda her VAV ünitesinden farklı debide
hava geçeceğinden klima santralinin göndermiş olduğu havanın miktarının da değiştirilmesi
gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek içinde klima santrali vantilatör ve aspiratör
fan motorları frekans konverteri ile
sürülmelidir. Değinildiği üzere VAV kutularının sürekli minimum debide çalışma
eğilimlerinden klima santrallerinin sağlaması gereken hava miktarında %35’ e
varan azalma olacaktır. Böylece klima santralinin ısıtarak veya soğutarak
şartlandırması gereken hava miktarı azaldığından önemli miktarlarda enerji
tasarrufu olacaktır. Bina otomasyonu sistemi klima santralinin VAV ünitelerine göndermesi gereken hava
miktar ve basıncını üfleme kanalına takılan statik basınç sensöründen takip
edecektir. VAV ünitelerinin damper açıklık oranlarındaki değişiklik üfleme
kanalındaki statik basıncı değiştirecektir. Otomasyon sistemi bu basınç
değişimlerini sürekli takip ederek vantilatör fan devrini frekans konverterine
gönderdiği 0-10Vdc sinyalle ayarlamalıdır. Mahal içerisinde hava akımı
(Turbulans) oluşmaması için otomasyon sistemi içeriye gönderilen hava miktarı
ile emilen hava miktarlarını hız sensörleri ile ölçerek debi miktarlarını
sürekli karşılaştırmalı,Üfleme ve Egzost fanlarını Volume Matching yapacak
şekilde sürmelidir. Klima santralinin vantilatörünün içeriye gönderdiği havanın
bir kısmı WC egzost aspiratörlerince dışarı atılır. Bu nedenle klima
santralinin mahale gönderdiği hava ile mahalden atılan hava arasında belli bir
oran ilişkisi olması gerekmektedir. Otomasyon sistemi üfleme hava debisinden bu
oranı çıkartarak emilmesi gereken hava miktarını belirler ve egzost frekans
konverterine kumanda eder.
Bina otomasyonu sistemi kış mevsimi (dış hava sıcaklığının
üfleme setinden düşük olduğu zaman) ve yaz mevsimi ( dış hava sıcaklığının
mahal ortalamasından büyük olduğu zaman) klima santrali taze hava, egzost ve
karışım hava damperlerini kontrol ederek enerji tasarrufu sağlamalıdır. Karışım
miktarı ayarlanırken dış havadan alınan hava debisi oranı ölçülerek belirlenen oranın
altına düşmemesi sağlanacaktır. Karışım havası sıcaklığı, dış hava sıcaklığı ve
emiş sıcaklığı sürekli ölçülerek kontrollü karışım yapılmalıdır.
Kış ve yaz mevsimi olarak tanımlanan mod dışında kalan dönem
ara geçiş mevsimi olarak tanımlanır. Bu sıcaklık aralığında sistem taze hava,
egzost damperi açık ve karışım damperi kapalı olarak çalışmalıdır. Yaz
mevsiminde çalışma zaman aralığı dışında kalan gece saatlerinde dış hava
sıcaklığı mahal sıcaklığından 3oC düşük ise sistem bir süre çalışır.
Gece Yıkama modu ( Night Purge) denen bu mod sırasında ısıtma ve soğutma
yapılmadan %100 taze hava mahallere gönderilir. Bu sırada VAV ünitelerinin
damperleride %100 açık konuma geçmelidir.
Bina otomasyon sistemi VAV klima santralinde şu noktaları da
takip etmelidir. Donma termostatı üzerinden aldığı donma ikazı ile donma
önlemleri alır, fark basınç ölçümlerinden filtre kirlilik ikazları ve fan arıza
ikazları, frekans konverteri üzerinden geri besleme sinyali, arıza ikazı, anlık
harcanan elektrik enerjisi v.b noktalar izlenmeli ve çeşitli seviyelerde
raporlanmalı veya alarm olarak değerlendirilmelidir.
A 0.7 Fancoil Sistemi
Taze Hava klima santralinden gelen şartlandırılmış Primer
hava yada Make-up Havası mahallerde bulunan fancoillere taze hava girişi olarak
beslenecektir.Fancoiller mahalde bulunan Akıllı Termostatlar ile Isıtma /
Soğutma Ünite Vanalarına kumanda edilmeli devir kontrolü yapılmalıdır.Yaz
Çalışmasında Akıllı Termostat Önce Fancoil’i en yüksek devirde çalışacak
şekilde başlatmalı,Soğutma Vanasını tam açık pozisyona sürmelidir,daha sonra
Mahal Sıcaklığı Set değerine yaklaştıkça fan devri minimuma doğru çekilmeli
daha sonra soğutucu vana modülasyon ile kısılmalıdır.Set değerinde iken vana
yüzde elli açık pozisyonda olmalıdır.Kış çalışmasında Isıtıcı Vana tam açık
olmalı,Fan devri minimum pozisyonda olmalı eğer Set değeri yakalanmamış ise
devir artmalı,set değeri yakalandığında Fan devri düşürülmeli,ısıtıcı vana
yüzde elli konuma doğru çekilmelidir.Akıllı termostat dan kullanıcının vereceği
set değeri 3C
+/- band içerisinde olmalı,Operatör Terminalinden Time Start / Manuel On-Off /
Optimum Start / Night Off kumandaları
veya Oda dolu/ Oda boş konfor- ekonomi çalışma programlarına bağlı çalışmalar
yapılabilmelidir.
OTOPARK ( GARAJ )ISITMA HAVALANDIRMA SANTRALI
A – ISITMA MODU
1)
MCC panosunda A-O-M şalteri OTO pozisyonunda ise BMS
zaman programı otomatik olarak veya teknik servis, bilgisayar ekranından ısıtma
havalandırma santralına start komutu verir.
2)
Otopark sıcaklığı, teknik servis tarafından set edilen
sıcaklığın altına düştüyse veya karbon monoksit ölçüm sisteminden miktar arttı
bilgisi geldiyse, dış hava emiş ve ekzost havası atışında bulunan yay geri
dönüşlü damper motorları tam açık konuma gelir. Damper tam açık bilgisi damper
üzerine monte edilmiş bulunan bir switch vasıtasıyla BMS tarafından algılanır.
Önce ekzost fanı, daha sonra da ısıtma havalandırma santralı vantilatörü
devreye girer.
3)
Vantilatör, ekzost fanla interlok çalışmasına rağmen,
istenirse cihazların bağımsız olarak tek tek çalıştırılıp durdurulması teknik
servis tarafından bilgisayar ekranında yapılabilir.
4)
Üflenen hava sıcaklığı teknik servis tarafından set
edilen değerin altına düştü ise, ısıtıcı motorlu vanası oransal olarak açar.
5)
Fan ve motorlarına bakım yapılır iken fan hüçresi
üzerindeki bakım şalteri kapatıldığındaki durum BMS arıza olarak aktarılır.
B – İZLEME
3)
Üfleme havası sıcaklığı.
4)
Damperin tam açık bilgisi.
5)
Vantilatör ve aspiratör A-O-M şalteri, OTO,
MANUEL-ON, MANUEL-OFF bilgileri.
6)
Vantilatör ve aspiratör, çalışma durumu bilgisi
(Hava Tip Diferansiyel Basınç).
7)
Vantilatör ve aspiratör termik arıza bilgisi.
8)
Filtre kirlilik bilgisi. (Hava Tip Diferansiyel
Basınç)
E.O YANGIN SENARYOSU
Binanın yangından korunması, aşağıda açıklanan iki ana
sistem (yangın algılama ve sulu söndürme) ve bir yardımcı sistemden
(havalandırma sistemi) oluşur
I)
YANGIN ALGILAMA SİSTEMİ
II)
SPRİNKLER SİSTEMİ
III)
HAVALANDIRMA SİSTEMİ
Havalandırma sisteminin yangın sistemine verdiği destek:
1)
Yangın çıkan mahalle temiz hava beslemesini kesmek.
2)
Yangının bitişik mahallere geçişini önlemek için,
yangın çıkan mahalli, bitişik mahallere göre düşük basınçta tutmak.
3)
Sprinkler çalıştıktan sonra, yangın çıkan mahalle
görevlilerin rahat girebilmeleri için, mahalden dumanı egzost etmek.
4)
Mekanik odalarda veya şaftlarda yangın çıktığı
takdirde, yangın damperlerini kapatmak ve ilgili santralleri durdurmak.
5)
Yangın çıkan mahalden bitişik mahalle yangının geçişini
önlemek için, iki mahal arasında bulunan yangın izolasyon damperlerini
kapatmak.
6)
Düşük debili egzost fanlarının emişleri üzerinde
bulunan yangın damperlerini (yangın tehlikesinde egzost fanı durmasına rağmen)
sıcaklık yükselmesi durumunda kapatmak, dolayısıyla, dolayısıyla katlar
arasında yangın geçişini önlemek.
Yangın ihbar sistemi Dedektörleri vasıtasıyla, herhangi bir
mahalden yangın alarmı alındığı takdirde, doğrulanmış yangın ihbarını, adresli
sistemi vasıtasıyla, Bina Otomasyon Sisteminin saha istasyonlarına dağılmış
bulunan noktalarının herhangi birisine veya bir grubuna bildirecektir.
