KONTROL ÇEVRİMLERİ
Tekrar Şekil 1 e dönecek olursak,kontrol edilen değişkendeki değişime,kontrol sistemi ,tanımlanmış Kontrol Türüne göre cevap verir.Birkaç Kontrol Türü olup,uygulamada o uygulamaya en iyi cevap verecek olanı seçmek gerekir.
AÇ-KAPA (İKİ POZİSYONLU) KONTROL
Bu çevrimde Kontrol Elemanı ya en büyük ya da en küçük çıkışı verir,yani AÇ-KAPA.
Şekil 2 Basit bir Isıtma sisteminde AÇ-KAPA kontrolu tanımlar
Isıtma elemanının Açılıp Kapanması sonucunda bir sıcaklık farkının oluşacağı çok açıktır.Isıtıcı Açık iken,ortam sıcaklığı,cihazın set değerinin üzerine çıkıncaya kadar artar.Isıtıcı Kapanır,sıcaklık aradaki fark kadar set değerinin altına düşer,alt sınıra gelince Isıtıcı tekrar Açar ve bu çevrim bu şekilde evam eder.Alt ve Üst sınırlar arasındaki fark,İngiliz literatüründe Differential Gap veya Differential Band olarak tanımlanır,dilimizdeki karşılığı Fark Aralığı veya Fark Bölgesi dir.Amerikan literatüründe bu karşımıza Deadband olarak çıkar,Türkçemizdeki karşılığı Ölübölge dir.Bu Fark Aralığı’nda çıkış son anahtarlama durumuna göre, ya AÇIK yada KAPALI dır.Günümüzdeki ortak kabule göre set değeri,Fark Aralığının üst noktasıdır,daha önce bu orta nokta olarak kabul ediliyordu.(Bkz CIBSE Guide H 2-2)
Oda sıcaklığı set değerini geçince ısıtıcı kapatılır,ancak buna rağmen bir süre daha sıcaklık artmaya devam eder,bunun nedeni örneğin radyatördeki mevcut sıcak su olabilir.İki pozisyonlu kontrol çevriminde sıcaklık,set değeri ile genelde set değerinin altındaki ortalama değer arasında salınır.Küçük yüklerde çalışan kimi sistemlerde,ortalama değer set değerinin üzerinde olabilir.Salınım Fark değerini azaltarak küçültülebilir ancak bu daha fazla anahtarlama nedeni ile enerji sarfına ve aşınmaya neden olacaktır.Sıcaklığın aşağı yukarı değişmesi Salınım olarak tanımlanırki buda İşletim Farkı veya Kontrol Cihazının Farkı olarak tanımlanır,bir Termostadın ayar düğmesini çevirdiğinizde işittiğiniz kontak sesi ile bu Farkı algılayabilirsiniz,bu Mekanik Fark (Mechanical Differential) veya El Farkı (Manual differential) olarak tanımlanabilir.
İki pozisyonlu,AÇ-KAPA kontrol elemanı ne en iyi örnek ODA TERMOSTADI dır.
Kontaklar arasında ark oluşumunu engellemek üzere,Oda termostadlarının Kalıtsal Farkı
3K ve katları şeklindedir.İşletim Farkı,bir hızlandırıcı ısıtıcı eleman kullanılarak düşürülebilir.Termostadın içerisinde yüke paralel olarak bağlanan düşük enerji sarfiyatlı ısıtıcı eleman,termostat da ısınmayı arttırarak,Termostadın daha önce kapanmasını sağlar.Bu yüzden anahtarlama frekansı artar bu ise işletme farkını düşürüp,salınım miktarını azaltır.Bu ise Oransal Kontrol da bulunan yük hatasına eşdeğerdir,bu sebeple Hızlandırılmış Termostad (accelerated thermostat),ön oransal kontrol(pseudo proportional) olarak da tanımlanabilir.
DR.Mehmet Eyüp Kızılok
Phd.Msc.EE
BEMS Specialist
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder